VST – Bài 2: Thất Bại của Thiên Tài
Trong bài viết hôm qua, chúng ta đã đến với bệnh viện (BV) 739 giường Brigham and Women’s trực thuộc Đại Học Y Harvard, và thách thức họ đang gặp phải với vấn đề nhiễm khuẩn. Hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu tại sao bạn Thanh Tu lại nói : “Vệ Sinh Tay (VST) – rất đơn giản, mà rất không đơn giản”
Hai chuyên gia Kiểm Soát Nhiễm Khuẩn (KSNK) đã thử gần như mọi cách để nhân viên y tế (NVYT) trong BV chuyên cần hơn trong việc vệ sinh tay.
Khi tôi đi một vòng khoa ngoại, nơi tôi làm việc hằng ngày, cô Yokoe và cô Marino chỉ ra những bảng nhắc nhở vệ sinh tay mà họ đã dán lên tường, những bồn rửa tay mà họ đã dời đi cho thuận tiện, và cả những bồn rửa tay mới gắn trong từng phòng khám.
Hai cô đã lắp vòi nước tự động cho các bồn rửa này. Họ còn mua những tủ chứa vật tư y tế rất đẹp và gọn gàng với giá hơn 5.000 đô la Mỹ, để cất tất cả những thứ cần thiết cho NVYT rửa tay, đeo găng và áo choàng vô trùng (xem hình).
Họ đã theo dõi, đo lường và đăng kết quả thống kê mức phần trăm NVYT tuân thủ vệ sinh tay trong mỗi khoa. Hai cô còn tặng cả vé xem phim cho những khoa có kết quả vệ sinh tay tốt.
Bất chấp những nỗ lực này, NVYT như tôi vẫn từ chối sửa chữa thói quen ít vệ sinh tay của mình.
Thống kê trong BV của tôi và tất cả các cơ sở y tế khác đều cho thấy bác sĩ (BS) và điều dưỡng chúng tôi chỉ rửa tay trong 1/2 đến 1/3 những trường hợp cần thiết.
Từ việc bắt tay với một bệnh nhân (BN) sổ mũi, đến việc lột một băng dính vết thương cho một BN khác, rồi đưa ống nghe lên ngực một BN nhễ nhại mồ hôi; đa số chúng tôi chỉ không làm gì hơn ngoài việc quẹt tay lên vạt áo blouse trắng của mình, rồi thản nhiên – khám BN mới, viết hồ sơ bệnh án, hay … cầm ổ bánh mì lên ăn trưa.
Vấn đề này kể ra thì thật xấu hổ, nhưng không có gì mới cả.
Năm 1847 tại thành phố Vienna – thủ đô nước Áo, một bác sĩ sản khoa 27 tuổi tên Ignac Semmelweis (xem hình) đã suy luận ra rằng, việc BS rửa tay không thường xuyên hoặc không đúng cách, là nguyên nhân dẫn đến bệnh sốt hậu sản (childbed fever, puerperal sepsis).
Bệnh nhiểm khuẩn sản là nguyên nhân gây tử vong cao nhất khi sinh con, trước khi thuốc kháng sinh được phát minh và trước khi khoa học tìm ra vi trùng là nguồn gốc của bệnh nhiễm trùng.
Căn bệnh sốt hậu sản – thường là do vi khuẩn Streptococcus (cùng loại vi khuẩn gây bệnh Viêm họng liên cầu khuẩn, strep throat). Trong số 3.000 ca sinh mỗi năm tại BV nơi BS. Semmelweis làm việc, hơn 600 bà mẹ tử vong vì căn bệnh này – một tỉ lệ 20% tử vong khi sinh cao khủng khiếp. Trong khi đó những phụ nữ sinh con ở nhà thì chỉ có 1% tử vong.
BS. Semmelweis kết luận rằng chính các BS là người mang căn bệnh sốt hậu sản từ BN này sang BN khác. Từ đó, ông ra lệnh cho tất cả các BS và điều dưỡng ở khoa của mình gột rửa tay với bàn chải và hoá chất chlorine giữa các lần khám bệnh. Tỉ lệ tử vong do sốt hậu sản ngay lập tức giảm xuống còn 1% – một bằng chứng không thể chối cãi là BS. Semmelweis đã nói đúng.
Tuy vậy nhưng cách thức làm việc của NVYT ở BV của BS. Semmelweis vẫn không thay đổi. Có những đồng nghiệp cảm thấy bị xúc phạm bởi nhận định của BS. Semmelweis; họ không thể tin rằng BS có thể làm hại BN được. Thay vì được ca ngợi là một người hùng, BS. Semmelweis cuối cùng bị đuổi việc khỏi BV.
Qua thời gian, câu chuyện của BS. Semmelweis trở thành một ví dụ điển hình của sự bướng bỉnh và mù quáng của giới ngành y.
Tuy nhiên câu chuyện cải tiến y tế thế kỷ 19 này phức tạp hơn ta tưởng. Vấn đề là, các BS ở thế kỷ 19 có quá nhiều giả thuyết về nguyên nhân của căn bệnh sốt hậu sản. Ví dụ như có nhiều BS tin chắc rằng ‘chướng khí’ trong BV là nguyên nhân.
Và BS. Semmelweis lại rất quái đản và không chịu đưa ra bất kỳ một giả thiết cho lý thuyết của mình, hay là chứng minh nó bằng thí nghiệm trên động vật.
Thay vào đó, khi được yêu cầu đưa ra bằng chứng thì BS. Semmelweis cảm thấy như là bị xúc phạm, và tấn công mạnh mẽ những người không đồng tình với mình.
Khi một BS sản ở Đại Học Vienna đặt câu hỏi về lý thuyết của BS. Semmelweis, ông viết trả lời rằng: “Thưa ông Giáo Sư, ông phải chịu trách nhiệm cho cuộc thảm sát này”.
Và ông viết cho một đồng nghiệp khác ở thành phố Wurzburg “Thưa ông Hofrath. Nếu ông không không bác bỏ được luận điểm của tôi, nhưng lại tiếp tục dạy học trò của mình [chống lại nó], thì tôi xin tuyên bố trước Chúa và nhân loại rằng ông là một kẻ giết người.
Lịch sử của căn bệnh sốt hậu sản sẽ kết tội ông là một Nero (kẻ bạo chúa) của ngành y học.”
Ở mọi nơi BS. Semmelweis công tác, ông đều bị đồng nghiệp phản đối. Ở BV thành phố Pest [về sau trở thành một phần của Budapest, thủ đô của nước Hungary ngày nay], nơi BS. Semmelweis dọn về sau khi bị đuổi việc ở Vienna, ông suốt ngày đứng cạnh bồn rửa và phê bình bất kỳ ai mà quên không rửa tay.
Các đồng nghiệp càng ngày càng lãng tránh BS. Semmelweis và nhiều khi còn ‘thọc gậy bánh xe’ chương trình vệ sinh tay của ông. BS. Semmelweis là một thiên tài, nhưng ông cũng quá quan liêu và sĩ diện, và vì vậy ông là một thiên tài thất bại.
Phải mất hơn 20 năm sau đó, khi Joseph Lister đưa ra một giải thích rõ ràng và dễ nghe hơn thì tạp chí y khoa Lancet mới đăng bài viết ‘khuyên’ các bác sĩ ở Anh quan tâm hơn về KSNK.
Từ đó đến nay đã 170 năm, nhưng vấn đề rửa tay của NVYT vẫn còn đó.
Tự hỏi, những người làm quản lý y tế ngày nay, muốn làm cải tiến bằng chỉ đạo mệnh lệnh từ trên xuống và chỉ trích sai sót của NVYT để yêu cầu họ thay đổi, có đang lặp lại những sai lầm của BS. Semmelweis?
