Thuốc chống nấm azol (Ketoconazol, Itraconazol, Fluconazol)
Việc tìm ra azol (1980) là một bước tiến quan trọng trong nghiên cứu thuốc chống nấm.
Tác dụng và cơ chế
Phổ tác dụng rộng, gồm: các loại Candida, Cryptococcus neoformans, Blastomyces dermatitidis, các bệnh nấm da.
Các azol ức chế enzym cytochrom P450 của nấm nên làm giảm tổng hợp ergosterol của vách tế bào nấm, kìm hãm sự lớn lên và phát triển của nấm.
Thuốc chống nấm azol (Ketoconazol, Itraconazol, Fluconazol)
Ba thuốc thường dùng của nhóm azol là:
Ketoconazol (Nizoral)
– Uống dễ hấp thu, nhưng cần môi trường acid (nếu dùng cùng kháng H2 sẽ làm giảm hấp thu mạnh). Gắn vào protein huyết tương 84%, vào hồng cầu 15%, còn 1% ở dạng tự do. Thời gian bán thải tăng theo liều, uống 800mg thì t/2 = 7 – 8giờ. Vào dịch não tuỷ bằng 1% liều dùng.
– Độc tính: Kém fluconazol và itraconazol là ức chế cả cytocrom P450 của động vật có vú nên dẫn đến 2 hậu quả:
. Làm cản trở sinh tổng hợp hormon thượng thận, sinh dục, ở đàn ông gây chứng vú to, giảm tình dục; ở phụ nữ gây loạn kinh nguyệt, vô sinh.
. Làm tăng độc tính của thuốc kết hợp cùng chuyển hoá qua P450.
Ngoài ra còn gặp buồn nôn, chán ăn (20%), dị ứng (4%) tăng transferase (5 -10%).
Vì thế không dùng liều cao.
– Chỉ định và liều dùng:
Viên 200mg, kem bôi 2%.
Candida âm đạo: uống 400mg/ngày x 5 ngày
Candida thực quản: uống 400mg/ngày x 10-14 ngày
Histoplasmosis, blastomycosis: 400mg/ngày x 6-12 tháng.
Không dùng khi có thai và đang nuôi con bằng sữa mẹ.
Itraconazol (Sporanox, Sporal)
Phổ rộng, ít độc hơn ketoconazol vì chỉ ức chế cytochro m P450 đặc hiệu của nấm.
– Hấp thu qua đường uống khoảng 30%, hấp thu tối đa ngay sau khi ăn. Pic huyết tương sau 3 -4 giờ, t/2 khoảng 1-1,5 ngày. Gắn vào protein huyết tương tới 99,8%. Gắn vào các mô sừng (da, móng) với nồng độ cao hơn huyết tương 4 lần và giữ rất lâu từ vài tuần đến vài tháng sau ngừng điều trị. Nồng độ trong mô mềm (phổi, thận, gan, lách) cũng cao hơn huyết tương 2 -3 lần.
– Chỉ định và liều lượng:
Viên nang 100mg, uống ngay sau bữa ăn.
. Candida âm đạo: Uống 1 ngày duy nhất 400mg chia 2 lần, hoặc 200mg/ngày?3 ngày.
. Nấm da, lang ben: uống 200mg/ngày ? 7 ngày.
. Candida miệng: 100mg/ngày ? 15 ngày.
. Nấm móng: uống 2 đợt cách nhau 3 tuần. Mỗi đợt 7 ngày. Mỗi ngày uống 400mg chia 2 lần.
Fluconazol (Flunaz, Diflucan, Triflucan)
Có gắn thêm 2 nguyên tử Fluo.
– Uống hấp thu hoàn toàn, không chịu ảnh hưởng của thức ăn hay acid dịch vị. Rất tan trong nước nên có thể tiêm tĩnh mạch. Nồng độ trong huyết tương của đường uống gần bằng đường tiêm tĩnh mạch. Gắn vào protein huyết tương 11 -12%, t/2 = 25 giờ, khoảng 90% thải qua thận dưới dạng không đổi. Thấm vào mọi dịch của cơ thể, nồng độ trong dịch não tuỷ đạt 50 – 90% nồng độ huyết tương.
– Thuốc dễ dung nạp. Có thể gặp phản ứng dị ứng.
– Chỉ định và cách dùng:
Viên nang 50, 100, 150 mg. Liều 100 – 400mg/ngày.
Lọ 200 – 400 ml, chưa 2mg/ml.
Candida niêm mạc (miệng, âm đạo), nấm da, nấm móng, nấm Cryptococcosis (màng não, phổi, da), nhiễm nấm trong AIDS (làm tăng sinh khả dụng của Zidovudin khoảng 20% vì làm giảm chuyển hóa Zidovudin).
Thời gian điều trị tuỳ từng loại nấm, tương tự itraconazol.
Không dùng cho phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.
Không dùng cho trẻ dưới 16 tuổi vì là thuốc mới, chưa đủ số liệu theo dõi.
Thuốc chống nấm azol (Ketoconazol, Itraconazol, Fluconazol)
