Người lao động trong các công ty, xí nghiệp phải khám sức khoẻ ít nhất là 1 năm 1 lần, ở những nơi môi trường độc hại thì có thể là 6 tháng 1 lần.

Thông thường, các công ty, xí nghiệp này hợp đồng với các đơn vị y tế (có đủ thẩm quyền) trên địa bàn để khám sức khoẻ cho công nhân, có thể là bệnh viện đa khoa, cũng có thể là trung tâm y tế dự phòng, trung tâm y học lao động…

Việc các công ty, xí nghiệp có hợp đồng với trung tâm y tế dự phòng (TT YTDP) hay không thì tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó cái quan trọng là sự phát triển của khoa SKNN ở TT YTDP, đó là khoa SKNN phải có nhân lực, các máy móc cần thiết cũng như uy tín trong công việc, mà những điều này lại còn tuỳ thuộc vào ban lãnh đạo của trung tâm, của khoa nữa: họ phải là người dám nghĩ dám làm, có sự đầu tư lớn để mở các dịch vụ này. Bởi vậy không phải ở đâu sự phát triển của TT YTDP cũng giống nhau, có nơi thì SKNN là khoa bận rộn, có nhiều việc để làm trong khi khoa Kiểm dịch y tế lại nhàn hạ, nhưng có nơi lại ngược lại, SKNN không phát triển mà hoạt động chính lại là về phòng chống bệnh truyền nhiễm.

Thông thường các TT YTDP có 3 dạng hoạt động chính: 1. Hoạt động theo kế hoạch: đây là những hoạt động được lên kế hoạch từ đầu năm, kinh phí từ ngân sách, ví dụ như hoạt động giám sát dịch, tiêm chủng mở rộng hàng tháng; 2. Hoạt động dịch vụ: Các hoạt động này không phải TT YTDP nào cũng có mà nó tuỳ theo sự năng động của ban lãnh đạo cơ quan, nếu các hoạt động này phát triển thì thu nhập của người làm y tế dự phòng cũng tăng lên phần nào, các hoạt động dịch vụ ở TT YTDP thường là tiêm chủng dịch vụ, đo môi trường lao động, khám sức khoẻ định kỳ hay khám bệnh nghề nghiệp cho người lao động…; 3. Hoạt động dự án:Cũng như hoạt động dịch vụ, các dự án do cấp trên chỉ định hoặc do ban lãnh đạo cơ quan xin được từ bên ngoài cũng góp phần bổ sung thu nhập cho cán bộ y tế dự phòng.

Cactus mở đầu khá là dài dòng, cũng phải thôi bởi để có được những kiến thức này thì Cactus cũng mất nhiều ngày tìm hiểu, viết ra thế cho các bạn dễ hiểu những gì Cactus nói sau này. Còn câu chuyện chính của chúng ta hôm nay vẫn là chuyện đi khám sức khoẻ định kỳ cho công nhân ở xí nghiệp Z như Cactus đã nói từ đầu.

7h sáng xe ô tô đưa chúng tôi rời cơ quan để lên đường, đoàn khám lần này đi khoảng 20 người, chúng tôi sẽ khám cho 500 công nhân trong một xí nghiệp may ở cách trung tâm thành phố 15 km. Tới nơi chúng tôi được dẫn vào một khu nhà lớn vốn là nhà ăn của công nhân, bàn ăn đã được dọn qua một bên để chúng tôi tiện làm việc, các bàn khám được dựng lên, máy móc được bày ra la liệt, người công nhân sẽ được phát một phiếu khám để điền thông tin cá nhân rồi cầm theo để lần lượt đi qua các bàn khám, nào là đo huyết áp, khám nội, da liễu, nội tiết, tai mũi họng, răng hàm mặt, mắt…; về cận lâm sàng thì có lấy mẫu máu, thử nước tiểu nhưng cũng tuỳ theo từng hợp đồng với từng công ty mà có sự khác biệt: những nơi có ít lao động hoặc người lao động có những nguy cơ đặc trưng thì người ta có thể yêu cầu làm thêm siêu âm bụng, phim phổi thẳng, điện tâm đồ… còn những nơi có hàng trăm, hàng ngàn lao động thì kinh phí không cho phép họ làm đại trà nên họ thường làm các xét nghiệm cơ bản và/hoặc dành những xét nghiệm cần thiết cho các bộ phận sản xuất có nguy cơ. Việc khoa SKNN đến tận công ty để khám cho công nhân hay công nhân đến khám tại khoa SKNN là tuỳ theo từng hợp đồng do điều kiện thuận lợi của mỗi bên.

Cactus là sinh viên nên được xếp vào bàn đo huyết áp, cùng làm với Cactus còn có 2 sinh viên nữa, chúng tôi chưa ngồi ấm chỗ thì công nhân bắt đầu ào ào tiến vào. Phiếu khám nhanh chóng được xếp thành từng chồng cao, tay Cactus bắt đầu bóp bóp máy đo huyết áp, 1 người, 2 người, 5 người, rồi 10 người, 20 người… bàn tay bắt đầu thấy đau vì lâu ngày không quen “lao động nặng”, chồng phiếu khám mới vơi 1 tí lại đầy lại ngay, thi thoảng lại có một anh một chị nào đó tìm cách luồn phiếu khám của mình lên phía trên vì tới sau mà muốn được đo trước, do đó cặp mắt Cactus lại phải làm thêm 1 nhiệm vụ nữa là canh gác chồng phiếu trước mặt để ai ai cũng được công bằng.

Cũng có khi Cactus làm bộ không để ý, liếc thấy anh chị nào thập thò định luồn phiếu khám lên thì Cactus lại vừa đo huyết áp vừa nói với mọi người một cách nhẹ nhàng: “Các cô chú, anh chị thông cảm em xíu nghe, em đã đo thì phải đo cho kỹ mới được, mọi người đừng nôn nóng nghe”, kết hợp với đó là một nụ cười thân thiện, thi thoảng cánh tay Cactus lại đưa lên trán quệt mồ hôi, một vài giọt mồ hôi nặng quá, lăn xuống khuôn mặt trắng trẻo thư sinh lại càng làm tăng thêm vẻ mệt nhọc của anh ấy. Trước cảnh ấy, các anh các chị cầm lòng sao đặng, ai ai cũng bảo “không sao, không sao, đợi được mà, bác cứ đo đi, đo cho kỹ đi bác ạ…”, mấy anh chị có ý định luồn phiếu lên trước giờ cũng ngẩn ngơ, tự bảo nỡ lòng nào mà mình lại làm việc đó, cái xếp phiếu vào chồng theo thứ tự rồi ra ghế ngồi coi Cactus đo huyết áp, đôi mắt như dán chặt vào khuôn mặt thanh tú đang lấm tấm mồ hôi của ai kia.

Thực ra Cactus nhận thấy việc đo huyết áp gặp nhiều sai số, việc khám các chuyên khoa cũng vậy, nhìn chung không được kỹ lưỡng cho lắm; điều này có lẽ là các bác sĩ đã nắm bắt từ trước ở xí nghiệp này có những yếu tố độc hại nào, có thể gây ra những bệnh nghề nghiệp nào nên lúc khám người ta sẽ chỉ chú ý hơn đến những cơ quan có thể mắc bệnh đó. Vấn đề này cũng là do sự ảnh hưởng của quỹ thời gian, với lượng công nhân cực đông thì đoàn khám không có nhiều thời gian dành cho từng người.

Bởi thế, trong Cactus vẫn có chút gì đó áy náy, nên mỗi lần đo huyết áp cho công nhân Cactus thường đo lại cho những người có bất thường, vừa đo Cactus cũng tranh thủ hỏi chuyện để hy vọng trong những phút ngắn ngủi đó Cactus có thể cho họ một vài lời khuyên hữu ích.

Chị ngồi xuống đây chị ơi… chị có hay đo huyết áp không? có à, người ta bảo sao chị, bình thường hay không… chị có hay bị đau gì không chị… hiện tại thì huyết áp của chị cao đấy chị ạ… chị phải theo dõi thường xuyên hơn chị nhé, những lần sau mà vẫn cao thì phải đi khám để uống thuốc đấy… à, chị đừng ăn mặn quá nhé…

Sau 3 đợt khám sức khoẻ cho công nhân như vậy, 2 bạn sinh viên cùng đi với Cactus đã xin nghỉ, hỏi sao lại nghỉ thì bảo cứ tưởng đi theo rồi được học cái gì mới chứ đo huyết áp thì biết thừa rồi, đo huyết áp mệt quá nên thôi không đi nữa đâu. Riêng Cactus thì vẫn miệt mài đi theo các bác, hết đợt khám sức khoẻ ấy mấy bác thấy Cactus dễ thương, ngoan ngoãn, chịu khó học hỏi nên đi đo môi trường lao động, đi giám sát tiêm chủng đều cho Cactus đi theo, bảo ban nhiều thứ lắm. Còn những khi ở cơ quan thì mấy cô mấy bác lại chỉ cho Cactus biết cách soạn công văn, cách làm báo cáo, cách thao tác các máy móc ở phòng xét nghiệm. Mỗi ngày Cactus càng học được nhiều hơn nên cũng tham gia hỗ trợ các cô, các bác. Thấy Cactus hiền lành, chăm chỉ nên ai cũng mến, ai cũng thương.